Giữa lòng thành phố Muharraq cổ kính từng là thủ phủ rực rỡ của Bahrain, có một công trình khiêm nhường nhưng mang trọng trách lớn lao vẫn âm thầm lưu giữ ký ức về một đế chế đã từng rực rỡ: Bảo tàng Ngọc trai Siyadi. Không phải là một tòa nhà đồ sộ hay bảo tàng hiện đại theo nghĩa thông thường, Siyadi là một khối ký ức sống, nơi từng đường vòm, viên đá, đến chiếc cửa gỗ đều thì thầm câu chuyện về một vương triều lấy đại dương làm ngai vàng, và lấy ngọc trai điểm tô cho triều thiên tượng trưng cho vinh vang rực rỡ.
Di sản từ những người thợ lặn
Trước khi dầu mỏ làm thay đổi toàn bộ diện mạo vùng Vịnh, Bahrain từng là trung tâm ngọc trai lớn nhất thế giới. Suốt nhiều thế kỷ, ngọc trai là nguồn sống, là của cải, và là biểu tượng văn hóa của đảo quốc nhỏ bé này. Những chiếc thuyền dhow mỏng manh rẽ sóng, những người đàn ông trần mình trong làn nước sâu, và tiếng hát ngân nga của người vợ ngóng đợi: tất cả đã tạo nên một nền văn hóa ngọc trai đậm tính sử thi, vừa hào hùng cũng vừa bi tráng.
Gia tộc Siyadi chính là một trong những gia đình thương nhân ngọc trai giàu có và có ảnh hưởng nhất thời kỳ ấy. Ngôi nhà của họ – nay được trưng dụng như bảo tàng – không chỉ phản ánh thẩm mỹ kiến trúc truyền thống Bahrain mà còn là một bản ghi chép sống động về đời sống xa hoa, giao thương, và tinh thần biển cả đã từng thống trị cả một nền kinh tế.
Bảo tàng Siyadi không phô trương mà ẩn mình trong một ngõ nhỏ yên tĩnh với lớp vôi trắng đã lấm tấm dấu thời gian. Nhưng bước qua cánh cửa gỗ nặng nề khắc họa tinh xảo, du khách như được đưa trở lại một thời đại đã ngủ quên. Những bức tường đá san hô, dãy cửa sổ mashrabiya bằng gỗ chạm khắc tinh tế, hay trần nhà bằng gỗ palm. Tất cả đều phản ánh nghệ thuật xây dựng cổ điển của Bahrain vốn được thiết kế để chống chọi với khí hậu khắc nghiệt mà vẫn duy trì sự thanh lịch tĩnh tại.
Bên trong bảo tàng là những vật phẩm tưởng chừng nhỏ bé nhưng mang giá trị lịch sử to lớn: hộp gỗ đựng ngọc trai, công cụ lặn cổ xưa, bản đồ tuyến thương mại hàng hải, và đặc biệt là những cuốn sổ tay thương mại ghi lại từng viên ngọc được giao dịch giữa Bahrain, Ấn Độ, và châu Âu. Không gian trưng bày không cầu kỳ càng làm nổi bật tinh thần của một thời đại khi con người và đại dương sống cùng nhau trong mối quan hệ khắc nghiệt mà gắn bó khăng khít.
Ngày nay, ngành công nghiệp ngọc trai tự nhiên tại Bahrain gần như đã biến mất nhường chỗ cho những viên ngọc nuôi cấy rực rỡ và thị trường dầu mỏ bùng nổ. Tuy nhiên, bảo tàng Siyadi vẫn đứng đó như một nốt trầm đầy kiêu hãnh trong bản giao hưởng phát triển hiện đại của đảo quốc. UNESCO đã công nhận di sản ngọc trai Bahrain là Di sản Thế giới vào năm 2012, trong đó bảo tàng Siyadi đóng vai trò “trái tim” của cụm di tích lịch sử này.
Hành trình ngược dòng thời gian
Đối với du khách yêu văn hóa, bảo tàng Siyadi không chỉ là một điểm dừng chân, mà là một hành trình. Hành trình ấy bắt đầu từ Muharraq, thành phố với những con hẻm nhỏ uốn lượn, những ngôi nhà cổ in dấu thời gian, và kết thúc trong một căn phòng tĩnh lặng, nơi ánh sáng chiếu xuyên qua lớp rèm gỗ để rồi neh5 rơi xuống một viên ngọc trai nằm giữa chiếc hộp bạc xưa cũ.
Trong khoảnh khắc ấy, người ta chợt hiểu rằng ngọc trai không chỉ là kết tinh của tự nhiên mà còn là biểu tượng của sự hy sinh, của ký ức và của một nền văn hóa từng rực rỡ như những viên ngọc ấy dưới đáy vịnh Ả Rập. Siyadi, vì thế, không chỉ là một bảo tàng mà là nơi thời gian lắng đọng, để ta nghe lại tiếng sóng của quá khứ và cảm nhận nhịp đập của một Bahrain từng được gọi là “vương quốc của những giấc mơ ngọc trai”.
