Cách Delhi khoảng 204km về phía Nam, thành phố Agra là quê hương của đền Taj Mahal, một hiện thân của sự lãng mạn.
Nhà thơ Rabindranath Tagore đã mô tả ngôi đền như ‘giọt nước mắt đọng trên gương mặt vĩnh hằng’; còn nhà văn học Anh Rudyard Kipling thì cho rằng nó như ‘hiện thân của vạn vật thuần khiết’; trong khi người tạo ra nó, hoàng đế Shah Jahan khẳng định ngôi đền khiến ‘mặt trời và mặt trăng cùng rơi lệ’. Mỗi năm, số lượng khách du lịch gấp hơn hai lần dân số của Agra bước qua các cánh cổng của ngôi đền để chiêm ngưỡng một lần trong đời về công trình được nhiều người đánh giá là công trình đẹp nhất thế giới.
Đền Taj được Shah Jahan xây dựng để tưởng niệm người vợ thứ ba của ông, Mumtaz Mahal, người đã qua đời khi hạ sinh đứa con thứ 14 vào năm 1631. Cái chết của Mumtaz khiến vị vua đau lòng đến mức tóc của ông gần như đã bạc chỉ sau một đêm. Việc xây dựng Taj bắt đầu vào một năm sau sự ra đi thương tâm này. Mặc dù tòa nhà chính được cho là đã được xây dựng trong 8 năm, nhưng toàn bộ khu phức hợp này đã chính thức được hoàn thành vào năm 1653. Không lâu sau đó, vua Shah Jahan bị lật đổ bởi người con trai của mình là Aurangzeb và bị giam giữ trong Pháo đài Agra, nơi mà ông chỉ có thể chiêm ngưỡng tác phẩm của mình qua khe cửa sổ trong suốt phần đời còn lại. Sau khi qua đời vào năm 1666, ông được chôn cất tại đây cùng với người vợ Mumtaz yêu quý của mình.
Tổng cộng có khoảng 20.000 người từ Ấn Độ và Trung Á đã cùng khởi công ngôi đền này. Các chuyên gia đến từ Châu Âu xa xôi đã làm ra những tấm kính cẩm thạch tinh xảo và tường khảm đá cẩm thạch được làm bằng hàng nghìn viên đá bán quý. Được ghi danh là Di sản Thế giới vào năm 1983, đền Taj ngày nay không bị nguyên vẹn như khi được xây dựng lần đầu tiên dù đã trải qua một dự án trùng tu lớn vào đầu thế kỷ 20. Trước tiên, đi theo lối vào từ hai cổng phía Đông và phía Tây, bạn sẽ đi đến khu vực sân trong hoành tráng với cổng vào dài 30m bằng đá sa thạch đỏ ấn tượng hướng phía Nam.
Các khu vườn trang trí được thiết kế theo phong cách Ba Tư trang trọng cổ điển – từng ô nước được phân chia đều nhau cùng với các cột đá cẩm thạch nằm ở trung tâm. Khi các đài phun nước không hoạt động, hình ảnh ngôi đền sẽ phản chiếu trên mặt nước tuyệt đẹp. Taj Mahal nằm trên một bệ đá cẩm thạch được nâng cao ở phía Bắc của khu vườn, quay lưng với phía sông Yamuna. Vị trí nhô cao ở giữa chỉ thẳng lên bầu trời đã tạo nên điểm nhấn của thiết kế. Những ngọn tháp màu trắng cao 40m bao quanh đơn giản làm nổi bật tòa trung tâm và thêm phần tráng lệ cho toàn bộ kiến trúc. Sau hơn ba thế kỷ, các trụ cột đã không vuông góc hoàn toàn với mặt sân nhưng chúng được thiết kế để hơi ngả ra ngoài đề phòng trường hợp có động đất sẽ không làm ảnh hướng đến phần chính của ngôi đền.
Nhà thờ bằng đá sa thạch đỏ ở phía Tây là nơi hội họp quan trọng của người Hồi giáo ở Agra. Tòa tháp tương tự ở phía Đông, được xây dựng để tạo nên sự đối xứng nguyên khối. Cấu trúc trung tâm của Taj được làm bằng đá cẩm thạch trắng trong suốt, chạm khắc hoa và khảm hàng nghìn viên đá bán quý với những hoa văn tuyệt đẹp. Với nét đối xứng gần như hoàn hảo, bốn mặt giống hệt nhau của Taj có các mái vòm ấn tượng được tô điểm bằng các tác phẩm khảm đá pietra dura và các câu dụ ngôn từ Kinh Quran theo phong cách thư pháp. Toàn bộ cấu trúc được bao phủ bởi bốn mái vòm nhỏ bao quanh mái vòm trung tâm hình củ hành nổi tiếng.
Ngay bên dưới mái vòm chính là đài tưởng niệm Cenotaph của Mumtaz Mahal, một ngôi mộ tượng trưng công phu được bao quanh bởi bức bình phong bằng đá cẩm thạch cùng hàng chục loại đá bán quý khác nhau. Nhằm mục đích tạo ra sự đối xứng cân bằng cũng như hoàn thành di nguyện, Cenotaph của vị vua quá cố Shah Jahan được Aurangzeb đưa vào bên cạnh đài tưởng niệm Mumtaz Mahal vào năm 1666. Ánh sáng chiếu vào buồng trung tâm nhờ những tấm chắn bằng đá cẩm thạch được chế tác tỉ mỉ.
Chiêm ngưỡng sự hài hòa về kiến trúc của Taj Mahal là một trong những trải nghiệm mang tính biểu tượng nhất của Ấn Độ. Thật vậy, đây là nơi đầu tiên mà mọi du khách đều ghé thăm sau khi hạ cánh xuống Delhi. Tại một đất nước với những lăng mộ Mughal tráng lệ, Taj nổi bật như một điều gì đó rất đặc biệt mang đến sự kết hợp hoàn hảo của thiết kế, sự khéo léo và tính đối xứng.
