Nhà hoạt động nghệ thuật người Mỹ, Janet Echelman đã tạo nên một con đường độc đáo trong nghệ thuật khắc họa đương đại, tô điểm sắc màu cho những con phố, quảng trường và không gian công cộng bằng những tấm lưới mỏng manh, xuyên qua ánh sáng và làn gió. Trong hơn 25 năm, các tác phẩm sắp đặt của bà đã thành công lan tỏa những ẩn dụ đầy chất thơ về sức bền bỉ, sự kết nối và nhận thức về môi trường.
Hành trình đến với nghệ thuật khắc họa bằng lưới trên không của Echelman bắt đầu đầy bất ngờ. Vào cuối những năm 1990, bà tham gia chương trình Fulbright tại Ấn Độ với ý định triển lãm tranh nhưng nguồn cung cấp tranh của bà lại không thể hoàn thành thỏa thuận vận chuyển trước đó. Thay vào đó, bà tìm thấy nguồn cảm hứng từ những tấm lưới đánh cá ở Mahabalipuram. Từ nguồn cảm hứng này, bà hình dung ra những tấm lưới treo lơ lửng và được chiếu sáng. Đây không chỉ là những vật dụng hữu ích, mà là những hình khối ba chiều đồ sộ trôi nổi trong không gian, tràn đầy cảm xúc và bối cảnh. Khoảnh khắc đó đánh dấu sự khởi đầu cho sự nghiệp biến đổi không ngừng của bà trong nghệ thuật khắc họa lưới.
Những tác phẩm đầu tay của bà đã định hình phong cách thẩm mỹ đặc trưng: những tấm lưới rộng lớn, uyển chuyển đung đưa theo luồng gió, tỏa sáng nhẹ nhàng theo sự thay đổi của ánh sáng. Dự án trọng điểm, As If It Were Already Here (2015), được triển khai trên một xa lộ trên cao cũ ở Boston với 160 km dây thừng, hơn 150.000 nút thắt, trải dài 182 mét trên bầu trời. Tác phẩm vừa làm đẹp vừa “kết nối kết cấu của thành phố”, đóng vai trò như một cây cầu nối liền các không gian đô thị rời rạc thành một tổng thể thống nhất.
Sự tương tác giữa lịch sử đô thị, không gian công cộng và đổi mới vật liệu này đã tái hiện trong tác phẩm Current (Dòng chảy) năm 2023 của Echelman, tác phẩm đã tái sinh một ngã tư ở trung tâm thành phố Columbus. Với chiều dài gần 70 mét, tác phẩm sắp đặt này sử dụng 120 km dây thừng đỏ và xanh, hàng trăm nghìn nút thắt để mô phỏng dòng chảy năng lượng công nghiệp của thành phố và dòng chảy của sông Scioto. Màu đỏ gợi nhớ đến kiến trúc gạch, trong khi màu xanh lam phản chiếu mặt nước, đan xen quá khứ và hiện tại của Columbus thành một mái vòm sống động.
Gần đây hơn, loạt tác phẩm Earthtime (2021) của Echelman đã đào sâu hơn vào các chủ đề sinh thái và hành tinh. Được lắp đặt tại các quảng trường và công viên, những tác phẩm điêu khắc thắt nút bằng nylon và polyurethane được kết nối bằng đèn chiếu sáng và phản ứng linh hoạt với gió, đung đưa theo từng cơn gió. Mỗi tác phẩm được đặt tên theo những giây bị mất đi trong vòng quay của Trái Đất bởi các sự kiện địa chấn như trận động đất năm 2011 ở Nhật Bản (Earthtime 1,78) hay trận động đất năm 2010 ở Chile (Earthtime 1,26). Những tên gọi này phản ánh thời gian địa chất và sự mong manh của hành tinh, nhắc nhở cộng đồng về sức mạnh của thiên nhiên nằm ngoài tầm kiểm soát của con người.
Thông qua Earthtime, Echelman đã kết hợp kiến trúc, kỹ thuật và nhận thức về môi trường. Được hỗ trợ bởi một đội ngũ các nhà thiết kế, kỹ sư và kiến trúc sư, bà đã sử dụng dữ liệu khoa học, công nghệ sợi tùy chỉnh và nghệ thuật xúc giác để lột tả tính toàn vẹn của cấu trúc lẫn sự nhạy bén đầy chất thơ. Những tấm lưới của bà được thắt nút bằng tay và bền hơn thép gấp mười lăm lần khi được dệt, tượng trưng cho sự thích nghi hơn là sự thống trị.
Giờ đây, bề dày sự nghiệp của bà được ghi lại trong cuốn Radical Softness: The Responsive Art of Janet Echelman, một chuyên khảo mới do Nhà xuất bản Kiến trúc Princeton xuất bản. Được biên tập bởi Gloria Sutton, cuốn sách theo dấu quá trình phát triển của Echelman – từ nguồn cảm hứng ban đầu ở Ấn Độ đến mạng lưới các công trình công cộng đồ sộ của bà – thông qua các bài luận, phác thảo, sơ đồ, ảnh, phỏng vấn và góc nhìn liên ngành. Cuốn sách đặt các tác phẩm điêu khắc của bà vào điểm giao thoa của lịch sử nghệ thuật, hoạt động vì khí hậu, kỹ thuật và không gian cộng đồng.
