Từ những thanh tre mộc mạc và khối acrylic trắng trong, nghệ nhân Hồng Kông Karen Aruba đã biến trò chơi truyền thống mạt chược thành một hình thức nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân, góp phần hồi sinh nghề thủ công đang mai một tại thành phố từng được mệnh danh là thiên đường thủ công châu Á.
Karen Aruba không phải là một thợ khắc truyền thống ngay từ đầu. Với nền tảng là chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu thị trường, cô đã từng sống và làm việc tại Singapore suốt nhiều năm. Tuy nhiên, chính những kỷ niệm tuổi thơ bên cha – một người thợ khắc mạt chược lão luyện – đã khơi gợi trong cô khát vọng quay về Hồng Kông để kế thừa và phát triển di sản gia đình. “Tôi từng không nghĩ mình sẽ tiếp nối con đường của cha. Nhưng khi nhìn thấy ông ngày ngày cần mẫn bên bàn khắc, tôi dần nhận ra vẻ đẹp và chiều sâu văn hóa ẩn trong từng quân cờ” – cô chia sẻ.
Nghề khắc mạt chược thủ công từng thịnh hành tại Hồng Kông vào thập niên 1950 – 1970 nhưng dần bị lu mờ bởi sản phẩm sản xuất hàng loạt. Những bộ mạt chược ngày nay phần lớn được làm từ máy, thiếu đi sự sắc sảo và cá tính vốn có của từng nét khắc tay. Chính vì vậy, Karen đã quyết định học lại từ đầu, từng nét khắc, từng quy trình đổ khuôn, pha màu và sơn tay – tất cả đều được cô gìn giữ và thể hiện với tinh thần nghệ nhân.
Điều khiến các tác phẩm của Karen khác biệt không chỉ nằm ở kỹ thuật mà còn ở cách cô thổi hồn hiện đại vào những biểu tượng truyền thống. Từ các bộ mạt chược mang họa tiết kiến trúc Hồng Kông, đến các bộ theo chủ đề mùa lễ hội hoặc mang cảm hứng từ thiên nhiên và văn hóa đương đại, mỗi bộ mạt chược đều là một câu chuyện được kể khéo léo. Cô cũng hợp tác cùng các nghệ sĩ quốc tế, các thương hiệu thời trang cao cấp và thậm chí cả bảo tàng để giới thiệu mạt chược Hồng Kông như một di sản văn hóa có khả năng thích nghi và tái tạo.
Karen Aruba Studio hiện không chỉ cung cấp các bộ mạt chược đặt làm riêng mà còn tổ chức workshop, triển lãm lưu động, nhằm kết nối cộng đồng yêu thích trò chơi này cũng như những người quan tâm đến thủ công truyền thống. “Nhiều người nghĩ mạt chược chỉ là trò chơi của người già. Nhưng qua các buổi chia sẻ và hoạt động trải nghiệm, tôi thấy thế hệ trẻ đang dần hứng thú với nó như một biểu tượng văn hóa sống động” – Karen nhận xét.
Trong một thời đại mà thủ công mỹ nghệ dường như đang dần lép vế trước công nghệ và sản xuất đại trà, câu chuyện của Karen Aruba trở thành minh chứng cho một hướng đi bền vững: khơi dậy những giá trị truyền thống bằng tinh thần đương đại, kết nối di sản với nhu cầu và thẩm mỹ mới của thế kỷ 21.
