Trong kho tàng đá quý lộng lẫy của thế giới, tourmaline Paraiba là một hiện tượng. Trước khi được phát hiện vào cuối những năm 1980 tại vùng Batalha, Brazil, con người chưa từng chứng kiến loại đá nào sở hữu sắc xanh neon rực rỡ đến mức tưởng như phát sáng từ bên trong như thê. Màu sắc ấy như một luồng điện đánh thức thị giác, làm rung động trái tim của những người yêu trang sức và cũng chính là tấm “thẻ thông hành” để Paraiba trở thành báu vật được khao khát nhất trong giới kim hoàn.
Theo nhà kim hoàn Kanch Porta – người sáng lập thương hiệu cùng tên – phát hiện ấy gần như tình cờ, nhưng chính nhờ vẻ đẹp khác biệt và sắc màu độc bản, tourmaline Paraiba nhanh chóng chinh phục giới mộ điệu. Khác với các loại đá thường trùng lặp màu sắc như đỏ (có thể là ruby hay rubellite) thì sắc xanh điện của Paraiba là không thể nhầm lẫn. Nó sở hữu bản sắc riêng, rực rỡ và không gì có thể sánh ngang được.
Hai thập kỷ sau, người ta phát hiện thêm các mỏ có màu tương tự tại Nigeria và Mozambique. Tuy vậy, dù cùng nhóm hóa học cuprian elbaite, các chuyên gia nhanh chóng đi đến đồng thuận rằng “tourmaline Paraiba” không chỉ là tên vùng đất mà còn đại diện cho một dải màu cụ thể do đồng và mangan tạo thành. Trong thế giới đá quý, vị trí địa lý vẫn mang sức nặng đặc biệt và theo Kanch, Paraiba của Brazil vẫn là nguồn gốc mang lại giá trị cao nhất cho loại đá này.
Thợ kim hoàn Amee Philips – chủ cửa hàng cùng tên tại Khách sạn Fullerton – cũng đồng tình: “Tourmaline Paraiba từ Brazil là một kỳ quan của tự nhiên. Chúng cực kỳ hiếm, thường nhỏ hơn 10 carat, và càng lúc càng khó tìm”. Nguồn cung cạn dần trong khi nhu cầu ngày càng tăng khiến những viên đá từ Brazil trở nên đắt giá và khó tiếp cận hơn bao giờ hết.
Ngược lại, các mỏ ở Nigeria và Mozambique vẫn hoạt động mạnh, cung cấp tourmaline Paraiba có chất lượng cao và kích thước lớn hơn. Tuy nhiên, với lịch sử và uy tín được xây dựng từ khi ra đời, Paraiba của Brazil vẫn được các nhà sưu tầm săn lùng như một biểu tượng của đẳng cấp và độ hiếm. Kanch lý giải: “Khi kim cương nhân tạo ngày càng phổ biến, người tiêu dùng bắt đầu hướng sự quan tâm sang những loại đá quý có cá tính riêng như Paraiba – điều này đang tái định nghĩa khái niệm giá trị trong ngành kim hoàn”.
Vẻ đẹp không thể sao chép
Cũng như mọi loại đá quý, tourmaline Paraiba được đánh giá qua bộ tiêu chuẩn 4Cs: màu sắc, độ trong, giác cắt và carat. Trong đó, màu sắc luôn là yếu tố đứng đầu. Theo Kanch, hãy tìm kiếm những viên có sắc xanh neon, xanh lam hoặc xanh lục lam thuần khiết, đều màu, không pha lẫn tạp sắc.
Daniel Nyfeler – Giám đốc Phòng thí nghiệm đá quý Gübelin – nhận xét thêm: “Sắc xanh sáng, độ bão hòa cao và tông màu nhẹ là tổ hợp lý tưởng. Khi màu ngả về xanh lá hoặc tím, giá trị của đá sẽ giảm đi rõ rệt.”
Dù ba khu vực khai thác chính có thể cho ra màu sắc tương đồng, các chuyên gia dày dạn kinh nghiệm vẫn có thể nhận ra điểm khác biệt. Amee chia sẻ: “Paraiba từ Brazil có ánh sáng điện mạnh hơn như thể tự phát sáng. Còn đá từ châu Phi thường hiện rõ những sắc thái đa dạng, nhẹ nhàng hơn.”
Về độ trong, ngành công nhận một mức độ bao dung dễ tính nhất định, miễn là tạp chất không làm giảm độ sáng tổng thể. Một số chuyên gia, như Daniel, còn xem các vết bao thể như dấu ấn lịch sử hoặc những “câu chuyện hóa thạch” ghi lại hành trình hình thành của viên đá trong lòng đất hàng triệu năm.
Giác cắt, theo Amee, là yếu tố quyết định thứ ba nhưng không kém phần quan trọng: “Chính những mặt cắt hoàn hảo sẽ làm bật lên ánh sáng nội tại của viên đá – cho dù đó là dáng tròn, bầu dục hay trái tim độc đáo.” Đó cũng là lý do tourmaline Paraiba thường đóng vai trò trung tâm trong các thiết kế trang sức táo bạo, với kim loại hai tông màu hoặc tối giản để tôn lên vẻ đẹp rực rỡ của viên đá chủ.
Khi được hỏi về chất liệu kim loại lý tưởng đi kèm, cả Amee và Kanch đều gợi ý vàng trắng, nhưng cũng không bỏ nhỏ khả năng kết hợp với vàng vàng để tạo hiệu ứng đối lập, tăng phần ấm áp và cuốn hút cho đá quý.
Và mức giá, theo Kanch, có phổ dao động rất rộng: từ vài nghìn đến hàng triệu đô Singapore – phụ thuộc vào màu sắc, độ trong, nguồn gốc và carat. Trong khi đó, Amee chia sẻ những viên đá thuộc loại sưu tầm có thể khởi điểm từ 90.000 đô Singapore, và cá biệt có viên chạm mốc 3 triệu. Những viên lớn hơn hai carat từ Brazil được xem là “báu vật tuyệt chủng”, hiếm đến mức mỗi lần xuất hiện là một sự kiện vang động giới kim hoàn.
