Cà phê không chỉ là một loại hàng hóa xuất khẩu chủ lực của Ethiopia mà còn là linh hồn của nền kinh tế quốc gia này. Với hơn 6 triệu nông dân và hơn 10 triệu người tham gia chuỗi cung ứng cà phê, ngành cà phê chiếm khoảng 30–35% tổng kim ngạch xuất khẩu của Ethiopia. Tuy nhiên, quy định mới từ Liên minh châu Âu (EU) đang đặt ngành cà phê Ethiopia trước nguy cơ bị loại khỏi thị trường đồ uống khổng lồ này.
Quy định về sản phẩm không gây mất rừng của EU (EUDR), hiệu lực từ ngày 30 tháng 12 năm 2024, yêu cầu các nhà nhập khẩu chứng minh rằng sản phẩm của họ không liên quan đến nạn phá rừng. Điều này bao gồm việc cung cấp dữ liệu địa lý chính xác về nguồn gốc của cà phê. Đối với Ethiopia, nơi phần lớn cà phê được trồng bởi các hộ nông dân nhỏ lẻ, việc đáp ứng các yêu cầu này là một thách thức lớn do thiếu cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và hệ thống đăng ký đất đai.
Một nghiên cứu của Viện Phát triển Hải ngoại (ODI) cảnh báo rằng, trong kịch bản xấu nhất, nếu xuất khẩu cà phê sang EU bị ngừng hoàn toàn, Ethiopia có thể mất tới 0,6% GDP, giảm 18,4% tổng kim ngạch xuất khẩu và giảm 3,3% doanh thu công. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn đẩy hàng triệu người vào nguy cơ nghèo đói sâu sắc hơn.
Mặc dù mục tiêu của EUDR là bảo vệ môi trường, nhưng việc áp dụng một cách cứng nhắc có thể dẫn đến hậu quả ngược lại. Nhiều nông dân Ethiopia đã thực hành canh tác bền vững trong rừng từ lâu, nhưng lại không có khả năng chứng minh điều đó theo các tiêu chuẩn kỹ thuật số của EU. Điều này có thể khiến họ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu, trong khi các nhà sản xuất lớn hơn ở các quốc gia khác, có khả năng đáp ứng yêu cầu, chiếm lĩnh thị trường.
Để hỗ trợ Ethiopia, EU đã quyết định hoãn thực thi EUDR thêm một năm, đến ngày 30 tháng 12 năm 2025. Trong thời gian này, Chính phủ Ethiopia, với sự hỗ trợ từ các đối tác phát triển như Hà Lan, đang triển khai Kế hoạch Hành động Quốc gia nhằm thu thập dữ liệu địa lý, nâng cao nhận thức và xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc.
Tuy nhiên, thời gian không còn nhiều. Nếu không có sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cụ thể từ EU và các đối tác quốc tế, hàng triệu nông dân Ethiopia có thể bị loại khỏi thị trường châu Âu. Điều này không chỉ là một vấn đề kinh tế mà còn là một thách thức đạo đức: Làm thế nào để các chính sách môi trường toàn cầu không trở thành rào cản phát triển cho các quốc gia đang phát triển?
Đã đến lúc EU cần xem xét lại cách tiếp cận của mình, đảm bảo rằng các quy định xanh không vô tình gây hại cho những người mà họ không nhằm đến. Một chính sách bền vững thực sự phải cân bằng giữa bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là đối với các quốc gia dễ bị tổn thương như Ethiopia.
